مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد به مجموعه عمارتها و کاخهایی گفته میشود که در دره دربند، شمالیترین و خوش آب و هواترین منطقه تهران در زمینی به مساحت ۳۰۰ هکتار بنا شدهاست. این مجموعه دارای حدود ۱۸۰ هکتار جنگل طبیعی، چشمهسارها، قناتها، باغستانها، گلخانهها و خیابان است. این عمارت از شمال با کوههای البرز، از شرق با گلاب دره، از غرب با ولنجک از جنوب با تجریش همسایگی دارد. رود خانه جعفر آباد ، از وسط محوطه کاخ میگذرد.
مجموعه سعدآباد، چهار دوره تاریخی قاجاریه، پهلوی اول و پهلوی دوم و پس از انقلاب ایران را سپری کرده است. سعدآباد در دوره قاجار بنا شد و سکونتگاه تابستانی (ییلاق) شاهان این سلسله بوده است. پس از کودتای 1299 و تصرف آن توسط خاندان پهلوی، بناها و عمارتهای متعددی در آن ساخته شد که بالغ بر ۱۸ کاخ در ابعاد مختلف میشوند. هر یک از بناها محل سکونت یکی از افراد دودمان پهلوی بوده است . محمدرضا پهلوی نیز در دهه ۱۳۵۰ در این مکان سکنی گزید.، که در دوران اوایل سلطنت او، ساخت آن به پایان رسیدهاست. جدیدترین کاخ این مجموعه نیز کاخ لیلا پهلوی میباشد که متعلق به کوچکترین دختر محمدرضا پهلوی بودهاست.
پس از پیروزی انقلاب 57 این مجموعه به شکل موزه درآمد ولیکن کاخ فعلی ریاست جمهوری در جوار این مجموعه قرار دارد. از کاخ ملکه مادر نیز که متعلق به ارگان ریاست جمهوری است برای پذیرایی از مهمانان خارجی استفاده میشود.
- ۱ بناها و سازههای مجموعه
- ۱.۱ ساختمان بهمن (کاخ بهمن)
- ۱.۲ کاخ احمد شاهی
- ۱.۳ کاخ اختصاصی
- ۱.۴ ساختمان جمهور (کاخ ملکه مادر)
- ۱.۵ کاخ سبز (کاخ شهوند، کاخ رضا شاه پهلوی)
- ۱.۶ کاخموزه سفید (کاخ ملت، کاخ شاه پهلوی)
- ۱.۷ موزه آب (دفتر رئیس تشریفات کاخ، دفتر مسئول حفاظت ارتش)
- ۱.۸ موزه استاد بهزاد (کاخ کرباس، کاخ ولیعهدی)
- ۱.۹ موزه برادران امیدوار (کالسکهخانه قجری)
- ۱.۱۰ موزه چهرههای ماندگار (کاخ ملکه توران امیرسلیمانی، همسر رضا شاه پهلوی)
- ۱.۱۱ موزه خط و کتابت میرعماد (کاخ فرحناز و علیرضا)
- ۱.۱۲ موزه ظروف سلطنتی (موزه ظروف، کاخ اشرف پهلوی)
- ۱.۱۳ موزه مردمشناسی (کاخ شمس پهلوی)
- ۱.۱۴ موزه مینیاتور استاد آبکار (کاخ لیلا پهلوی)
- ۱.۱۵ موزه فرشچیان (کاخ ملکه عصمت دولتشاهی، همسر رضا شاه پهلوی)
- ۱.۱۶ موزه نظامی (کاخ شهرام)
- ۱.۱۷ موزه نگارستان (کاخ فرح پهلوی)
- ۱.۱۸ موزه هنرهای زیبا (کاخ سیاه، دفتر وزیر دربار شاهنشاهی)
- ۱.۱۹ موزه هنر ملل (گلخانه کاخ سفید، موزه هنر اختصاصی فرح پهلوی)
- ۲ دیگر امکانات مجموعه سعد آباد
- ۲.۱ ایستگاه رادیو
- ۲.۲ دروازهها
- ۲.۳ رستورانها
- ۲.۴ سالنهای ورزشی
- ۲.۵ فروشگاه
- ۲.۶ قناتها
- ۲.۷ کارگاه مرمت
- ۲.۸ کتابخانه (کاخ احمدرضا پهلوی)
- ۲.۹ گلخانهها
- ۲.۱۰ مرکز موسیقی خلاق سعدآباد
- ۲.۱۱ مرکز هنرهای تجسمی
- ۲.۱۲ مرکز هنری ایوان عطار
- ۳ نگارخانه